THÔNG TIN CÂY TẾCH CÂY DI SẢN VIỆT NAM
I. THÔNG TIN CHUNG
- Tên khoa học của cây: Giá tỵ (Tectona grandis L.f.)
- Tên địa phương của cây: Tếch (Teck)
- Địa chỉ nơi có cây: Chùa Linh Sơn Pháp Ấn – thôn Khánh Thành – xã Suối Cát – huyện Cam Lâm – tỉnh Khánh Hòa
Hình 1: Cổng chùa Linh Sơn Pháp Ấn & cây Giá tỵ
II. THÔNG TIN CHI TIẾT:
- Tuổi cây: trên 100 tuổi
- Giải thích cách xác định tuổi cây:
Theo ghi chép của BS. Alexandre Yersin, trước đây là ngôi nhà làm việc và nghỉ mát của ông, được xây dựng từ năm 1895, cách trang trại Suối Dầu (Trạm nghiên cứu Suối Dầu) khoảng 2km. Từ năm 1897-1915, ông đã di thực nhiều loài cây để trồng tại Suối Dầu, trong đó có các cây Cao su, Giá tỵ (Teck),… Tính đến nay, cây Giá tỵ đã được trồng ít nhất là 106 năm.
Sau khi BS. Yersin mất (1943), ngôi nhà này được giao lại cho người cộng sự thân tín; đến năm 1968, ông này đã hiến tặng để xây dựng thành chùa Linh Sơn. Hiện nay, trong khuôn viên chùa vẫn còn 3 cây Giá tỵ được trồng từ thời ông Yersin dựng trại trước đây.
3. Chỉ tiêu đo đếm:
Gồm các chỉ tiêu: chu vi, chiều cao, bề rộng tán lá của cây
+ Chu vi đo sát gốc: 4,1 m Tính ra đường kính gốc (Dg): 1,3 m
+ Chu vi đo ở 1,3 m: 2,9 m Tính ra đường kính D1,3: 0,9 m
+ Chiều cao cây: 27 m Tán lá rộng: 18 m
Hình 2: Cây Giá tỵ – phần gốc & chồi non
4. Đặc điểm hình thái – sinh thái:
Cây gỗ lớn, thân thẳng, tròn, gốc có bạnh; vỏ màu xám vàng, nứt dọc; rụng lá vào mùa khô. Lá đơn, mọc đối, phiến to đến 50cm, hình xoan, hoặc hình trứng ngược, đỉnh nhọn, mặt trên nhẵn, mặt dưới phủ lông màu vàng nhạt; vò lá non tiết ra nhựa đỏ. Hoa tự chùy, gồm những xim 3 nhánh, mọc đối; hoa nhỏ, màu trắng, tràng hợp có 6 thùy. Quả hạch hình cầu, rộng 1-2cm, phủ lớp lông dày, màu vàng; phía ngoài có đài bao bọc, 1-3 hạt/ quả. Mùa hoa: tháng 10-11; mùa quả: tháng 02-03 (năm sau).
Giá tỵ có nguồn gốc ở Thái Lan, Myanmar, Ấn Độ. Được nhập trồng ở nhiều tỉnh của Việt Nam, đây là một loài gỗ quý có giá trị kinh tế cao.
Gỗ màu vàng sậm, hay xám nâu, thấy rõ vòng năm. Gỗ bền, không cong vênh, không bị mối mọt. Dùng đóng du thuyền, toa xe, tà vẹt, mộc mỹ nghệ, đồ nội thất, ván lạng,…; ngoài ra còn được dùng làm báng súng (nên Giá tỵ còn được gọi là cây “Báng súng”).
5. Hiện trạng của cây: Cây sinh trưởng tốt, vẫn ra hoa, kết quả hằng năm.
6. Giá trị về mặt văn hóa, lịch sử:
Cây Giá tỵ ở trong khuôn viên của chùa Linh Sơn Pháp Ấn, nơi đây đã được Bộ Văn hóa – Thông tin – Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích lịch sử lưu niệm Nhà Bác học A. Yersin (1990). Đây là một trong những di sản vô giá của Bác sỹ Yersin, người đã thừa nhận Nha Trang – Khánh Hòa là quê hương của mình.
Để bảo tồn di tích của người xưa, Trụ trì chùa vẫn giữ nguyên ngôi nhà nghỉ mát của Bác sĩ Yersin làm ngôi chánh điện thờ Phật, thờ Tổ và thờ Bác sĩ Yersin.
Linh sơn Pháp Ấn, ngôi chùa gắn bó với cuộc đời Bác sĩ Yersin, ngày nay không chỉ là nơi tu hành, công đức, mà còn là địa chỉ du lịch văn hóa tâm linh của người dân Khánh Hòa và khách du lịch trong và ngoài nước
III. MỘT SỐ HÌNH ẢNH CỦA CÂY:
Hình 3: Cây Giá tỵ & phía sau gác chuông
Hình 4: Quả Cây Giá tỵ
Hình 5: Cây Giá tỵ phát hoa
Hình 5: Hoa Giá tỵ